Tal van dieren in de Alpen houden een winterslaap. Zodra de temperatuur daalt en de eerste sneeuwvlokken vallen, zoeken heel wat dierlijke Alpenbewoners hun holen en schuilplaatsen op. Hun overlevingsstrategie om de kouden maanden van het jaar te overleven: een winterslaap. In dit artikel hebben we dieren in de Alpen die een winterslaap houden op een rijtje gezet.
Deze buitengewone vorm van aanpassingsvermogen is veel meer dan alleen een heel lang dutje. Het is een complex samenspel van fysiologische veranderingen, waardoor deze dieren de extreme omstandigheden van het winterse landschap kunnen overleven. Dit toont niet alleen aan hoe veerkrachtig en divers het ecosysteem in de Alpen is, maar ook hoe kwetsbaar dit is. Klimaatverandering verstoort en ontwricht de levenscyclus van dieren die een winterslaap houden.
De marmot is een meester in zich aanpassen aan de omstandigheden. Tijdens de zes koudste maanden van het jaar (eind september tot eind april) bevindt hij zich onder de grond, in een burcht met een uitgebreid gangenstelsel. In de nestkamer, die bekleed is met gras, liggen meerdere dieren bij elkaar. De lichaamstemperatuur daalt tot een temperatuur van 5 °C en het dier put uit de vetreserves die hij heeft opgebouwd. Aan het einde van de winter heeft hij tot 50% van zijn lichaamsgewicht verloren.
Zodra de herfst zich aandient, begint de egel zich voor te bereiden op de winterslaap. Hij nestelt zich in een zorgvuldig gebouwd, weerbestendig nest om de kou in te kunnen weerstaan. De hartslag vertraagt en de ademhaling wordt oppervlakkig om de komende maanden door te komen. Door deze fysiologische aanpassing en door de vetreserves te gebruiken, is de egel beschermd tegen het Alpenklimaat. De egel houdt, op enkele kleine onderbrekingen, na van half november tot maart/april een winterslaap.
De hazelmuis is een klein, maar wonderlijk wezen. Zodra de herfst haar intrede doet, beginnen de intensieve voorbereidingen op de winter. Belangrijkste taak is het aanleggen van een voedselvoorraad in het nest van takjes en bladeren. Hier, te midden van het dichte struikgewas, brengt hij de maanden tussen oktober en april door in een diepe slaap. Het metabolisme wordt drastisch verminderd, om energie te besparen en de kou te overleven. Toch verliest de hazelmuis tijdens de winterslaap ongeveer de helft van zijn gewicht.
Wanneer de eerste sneeuw begint te vallen, ontwikkelt de Alpensalamander zijn eigen vorm van winterslaap. Diep onder de grond, in spleten of in kloven, zoekt hij zijn winterplek, ver weg van kou en sneeuw wat het leven bovengronds onmogelijk maakt. In deze schuilplaats valt de salamander in een diepe slaap, om zich na maximaal zeven maanden pas weer te laten zien.
De zevenslaper of relmuis leidt een teruggetrokken leven in de Alpen. Als slaapplek kiest hij graag voor verborgen hoekjes in boomholtes of holletjes in de grond, die zijn bedekt met mos en bladeren. Hier houdt hij zeven maanden per jaar een winterslaap, om energie te besparen en om de koude omstandigheden te kunnen trotseren. De hartslag en lichaamstemperatuur daalt aanzienlijk, waardoor dit zoogdier met succes de barre omstandigheden kan doorstaan.
Daarnaast zijn er ook dieren die geen winterslaap houden, maar winterrust. Beren, dassen en eekhoorns zijn voorbeelden van dieren in de Alpen die in winterrust gaan. In de mate waarin de lichaamstemperatuur zakt zit het verschil tussen winterslaap en winterrust. Bij een winterslaap zakt de temperatuur tot zeer lage waardes en wordt het ademhalings- en hartritme vertraagd. Bij winterrust is dit ook het geval, maar de lichaamstemperatuur is maar een paar graden lager. Ook ontwaken dieren die in winterrust gaan af en toe om voedsel te zoeken.
Thijs verkent de bergen in de zomer het liefst op de racefiets. De schoonheid van het landschap en de strijd aangaan met de berg zijn aspecten waarvoor hij graag afreist naar de Alpen. Naast het beklimmen van bekende Alpenreuzen als Alpe d’Huez, Col du Galibier en Mont Ventoux fietst hij ook graag in de heuvels van Zuid-Limburg.
